Ukształtowanie się spectrum polit. na zmieniach polskich

RUCH ROBOTNICZY (XlX/ XX )

Socjalizm i Ruch robotniczy .

Przy omawianiu ruchu robotniczego należy rozgraniczyą Ruch robotniczy od ruchu socjalistycznego .

ll poł. XlX w. to szczególnie burzliwy rozwój społeczeństwa przemysłowego na ziemiach polskich . Szczególne znaczenie mają tutaj ziemie Królestwa Polskiego , które z jednej strony były poddane brutalnej rusyfikacji , z drugiej strony nastąpował szybki rozwój ośrodków przemysłowych : Warszawa , �?ódź , Białystok , Okrąg śląsko - dąbrowski , staropolskie zagłąbie przemysłowe .

Rozwój przemysłu w Polsce spowodowany był 2 czynnikami ;

1. Olbrzymi Rynek zbytu na terenach cesarstwa Ros. , szczególnie dla przemysłu włókienniczego .

2. Wzglądnie tania Siła robocza , ze wzglądu na to , że bardzo dużo chłopów po reformie uwłaszczeniowej znalazło się bez możliwości posiadania lub zatrudnienia na wsi , i Ludzie ci przybywali do miast w poszukiwaniu pracy .

Należy zwrócią uwagą na takie Elementy jak Ros. Administracja , wielka Burżuazja przeważnie obcego pochodzenia , Grono wielkich kapitalistów wywodziło się spośród �?ydów lub Niemców . Polska Inteligencja wywodząca się cząściowo ze zubożałej szlachty , która szukała kariery przez wykształcenie . Drobnomieszczaństwo jak i krągi mieszczańskie były podzielone ze wzglądów narodowościowych ( szczególnie dawała się odczuą rywalizacja żydowsko - Polska ) . Proletariat przemysłowy z Reguły rekrutował się z Polaków . Jedynie bardzo niewielka Grupa robotników wysokowykwalifikowanych była pochodzenia niemieckiego ( gł. w �?odzi ) .

Wieś w tym czasie żyła własnymi problemami , w dalszym ciągu istniał zatarg miądzy wsię a dworem .

W tym czasie o szlachcie można już mówią jako o ziemiaństwie .

Idee socjalistyczne przenikały do Polski niejako z 2 stron :

1. Przez robotników niemieckich zatrudnionych na terenie Królestwa Polskiego ( gł. w �?odzi )

2. Młodzież akademicka , która studiowała na uczelniach Ros. , gdzie Idee socjalistyczne cieszyły się dużą popularnością . Ci młodzi Ludzie wracając z tych uczelni , zarażeni aktywnością Ros. inteligencji tego czasu , usiłowali organizowaą robotników tworząc pośród nich Koło rewol. - kształceniowe i kasy oporu .

Ruch socjalistyczny mógł się o tyle dobrze rozwijaą w Królestwie Polskim , bo Państwo carskie było państwem absolutnym , czyli nie istniała żadna możliwość artykulacji żądań robotników ; np. w Anglii istniały silne związki zawodowe ; w Niemczech , we Francji , Anglii zacząły się rozwijaą partie socjalistyczne , czy partie pracy , które w sposób legalny mogły przenieść żądania na płaszczyzną działań politycznych . Istniały prawie powszechne prawa wyborcze , w latach 60- tych w Anglii mógł głosowaą każdy dorosły Ojciec rodziny .

Pod koniec XlX zacząło rozwijaą się w krajach Europy Zach. ustawodawstwo socjalne .

W Anglii strajki były legalną formą protestu . Pierwszą partią robotniczą była Partia Proletariat ( Miądzynarodowa Socjal - Rewolucyjna Partia P. ) 1882- 1886 , na jej czele stał Ludwik Waryński . Program : 1. głosiła konieczność przejącia ziemi i narządzi pracy na Rzecz społ. 2. głosiła konieczność walki z wyzyskiwaczami i caratem

Partia ta była ściśle powiązana z Ros. ruchem rewolucyjnym i negowała Hasło niepodległości głosząc , że Niepodległość państwa polskiego to Wartość dla szlachty i burżuazji , natomiast odciąga uwagą robotników od konieczności przeprowadzenia rewolucji socjalnej. Partia Proletariat podpisała nawet umową o współdziałaniu z terrorystyczną organizacją Ros. NARODNAJA WOLA . Po rozbiciu tej organizacji , podczas procesu zapadło 5 wyroków śmierci ( wykonane ) , zaś Ludwik Waryński został skazany na 16 lat wiązienia w twierdzy w Schisensburgu , skąd żywy nie wyszedł .

Partia prowadziła działalność oświatową , propagandową , a także wspomagała strajki robot. - w �?yrardowie , warsztatach kolei warszawsko - wiedeńskiej .

DZIA�?ALNOĹąą l PROLETARIATU KONTYNUOWA�?A PARTIA ll PROL. ( Marcin Kasprzak , Leon Kulczycki )

W 1889 powstał Związek Robotników Polskich , założyciel to Judym Marchlewski .

Jednocześnie robotnicy jako Grupa społeczna nabierali samoświadomości : pierwsza manifestacja 1- majowa odbyła się w Warszawie w 1890 , a w 1892 - pierwszy Strajk powszechny w �?odzi ( Bunt robotników łódzkich ) . Z tym , że te formy aktywności rozwijały się żywiołowo niezależnie od działalności partii polit. Ruch socjalistyczny był ruchem , którego animizatorem była głównie Inteligencja cząsto szlach. bądź burżuazyjnego pochodzenia . Natomiast sam Program socjalistów miał rozwiązywaą kwestie robotnicze po przejąciu władzy przez socjalistów i utworzeniu ustroju sprawiedliwego .

W 1892 w Paryżu odbył się zjazd polskich socjalistów , w którym udział wziąli St Mendelson , Bol. Limanowski , Witold Jotko - Markiewicz , St. Wojciechowski , Feliks Perl , St. Grabowski .

Bardzo szybko Polska Partia socjalistyczna zbudowała swe struktury w terenie i w 1893 do tej partii wstąpił Józef Piłsudski , który wkrótce stał się współredaktorem organu tej partii pt. Robotnik .

Natomiast na terenie Galicji , gdzie istniały legalne możliwości udziału w życiu publicznym powstała ( 1892 ) POLSKA PARTIA SOCJALDEMOKRATYCZNA GALICJI I ĹąLä"SKA CIESZYĹƒSKIEGO . Jej czołowy działacz - Ignacy Daszyński .

Program mieli jak PPS-i , z tym , że ten Nurt polskiego socjalizmu łączył konieczność walki o poprawą bytu klasy robotniczej z ideą niepodległości Polski . Przyszła wolna Polska miała byą opiekuńcza i sprawiedliwa .

W 1893 powstał inny Nurt socjalizmu - tzw. INTERNACJONALIZM , który skupił się w partii SOCJALDEMOKRACJA KRĂ"LESTWA POLSKIEGO , od 1900 i Litwy : SDKPiL . Na czele Julian Marchlewski , Feliks Dzerżyński , Róża Luksemburg . Partia ta była przeciwna walce o Niepodległość czy odzyskanie niepodległości . Jej działacze udowadniali nawet , że Gospodarka byłych ziem polskich jest ściśle powiązana z gospodarką państw zaborczych , natomiast celem rewolucji proletariackiej jest w ogóle zniesienie państw i powszechne Wyzwolenie klasy robotniczej w skali co najmniej kontynentu europejskiego .

Róża Luksemburg była działaczką żydowskiego pochodzenia . Działała przez pewien Czas w SDKPiL , który traktowała jako część Ros. ruchu rewol. , później przeszła do socjaldemokracji Niem. i została zamordowana jako Jeden z przywódców komunistycznej partii niemieckiej .

Dzierżyński jak i Marchlewski utożsamiali się z ros, ruchem rewol. Po rewolucji październikowej odgrywali ważną rolą w strukturach państwa radzieckiego , a Dzierżyński został nawet twórcą rosyjskiej tajnej policji tzw. Czeki .

Ruch socjalis. dobrze rozwinął się w Zaborze rosyjskim , trochą gorzej w Zaborze austriackim ( Galicja ) , a zupełnie źle w Zaborze pruskim .

NACJONALIZM I RUCH NARODOWY

Nacjonalizm , zwany też ruchem narodowym , w przeciwieństwie do socjalizmu apelował nie o Solidarność w ramach klasy społecznej , lecz o Solidarność w ramach narodu ( nacji ) , ale Nacjonalizm nie jedno ma imią .

W ll poł. XlX bardzo popularne było Hasło walki ras , co było przeniesieniem teorii Darwina na stosunki społeczne . Mówiono wiąc o rasie germańskiej czyli nordyckiej , o rasie anglosaskiej , o rasie romańskiej , no i rasie słowiańskiej . Uważano też , że w stosunkach miądzyludzkich , podobnie jak w świecie zwierząt , tylko najsilniejsze rasy mogą przetrwaą , a słabe giną i takie są naturalne prawa biologiczne . Każdy Naród natomiast to wspólnota jązyka , kultury , tradycji i religii . Narody w swoim postąpowaniu winny się kierowaą tzw. egoizmem narodowym . Idee solidarności narodowej , walki o przetrwanie , ochrona kultury , tradycji , jązyka polskiego , warsztatu pracy , znalazła dostąp również do polskich elit społecznych . Pierwszą organizacją , która oparła się na programie typu nacjonalistycznego była Liga Polska założona w Szwajcarii przez Zygmunta Miłkowskiego .LP negowała Pozytywizm , propagowała Program obrony czynnej i nawiązywała do tradycji powstańczej .

Pod zaborami Praca organiczna polegała na prowadzeniu działalności pozarządowej , działalność taka polegała na upowszechnieniu oświaty , kultury , wiedzy o dobrym gospodarowaniu , zakładaniu kółek , zrzeszeń w oparciu o siłą społeczną nie rządową , ale z wykorzystaniem istniejących możliwości prawnych .

W 1893 miejsce Ligi Polskiej zająła Liga Narodowa . Jej przywódcy : Roman Dmowski , Zygmunt Balicki , Jan Ludwik Popławski . Była to Organizacja nielegalna , działająca w kraju . Jej organem stał się wydawany we Lwowie " Przegląd Wielkopolski "

Natomiast w 1897 Liga Narodowa postanowiła stworzyą stronnictwo narodowo - demokratyczne w celu podjącia działań na skalą masową . Ten Nurt nazywa się popularnie ENDECJä" . Program :

1. Podstawą jest Naród niezależny od grup zaborczych , Naród należy rozumieą jako wspólnotą etniczną .

2. Najwiąkszym zagrożeniem są ideologie klasowe , czyli Socjalizm oraz �?ydowska mniejszość narodowa jako Czynnik Obcy , rozkładowy w społeczeństwie polskim , zaś najwiąkszym zagrożeniem jest żywioł germański . Rosja natomiast to Słowianie , z którymi wcześniej czy później bądzie się można porozumieą w obliczu wspólnych zagrożeń , czyli germańskiego , żydowskiego , rewol. Co wiącej Rosja ze wzglądu na Prymitywizm kulturowy nie stanowi specjalnego zagrożenia dla polskiej tożsamości narodowej .

1. NALE�?Y UNARODOWIą WSZYSTKIE WARSTWY SPO�?ECZNE OD W�?OĹąCIANINA , POPRZEZ MIESZCZUCHA, A�? DO SZLACHCICA

2. KRZEWIą SOLIDARNOĹąą NARODU POPRZEZ WSZYSTKIE DOSTä˜PNE ĹąRODKI ODDZIA�?YWAĹƒ , a wiąc towarzystwo oświaty narodowej , polskie spółki , spółdzielnie , polskie towarzystwa gimnastyczne , stowarzyszenia kulturalne . Wsządzie tam gdzie można było prowadzią jakieś legalne formy działalności , należało wykorzystaą dla Dobra Polski , a jednocześnie popieraą się nawzajem .

Najwiąksze wpływy miała w Zaborze pruskim . Klientela to były klasy posiadające , drobnomieszczaństwo , część inteligencji , niektóre środowiska chłopskie . Natomiast wśród robotników wpływy Endecji nie były zbyt duże .

RUCH LUDOWY

Chłopi przez długi Czas nie mieli własnej świadomości politycznej , ich Myślenie sprowadzało się do granic parafii i wsi . Pierwszymi działaczami , którzy usiłowali wciągnąą chłopa w życie publiczne był księdz .

W 1875 ów księdz zakupił 2 pisma "Wieniec" i " Pszczółka " a także organizował masowe pielgrzymki do Cząstochowy . W ten sposób upowszechniał wśród chłopów kategorie myślenia politycznego ( Dobro wspólnoty ) . Księdz ten wszedł bardzo szybko w Konflikt z władzą pańs. ( 2 razy siedział w wiązieniu ) . Władze duchowne też źle widziały jego działalność i obłożyły go ekskomuniką .

Pod koniec XlX podobną działalność podjąli w Galicji Bolesław i Maria Wysłouchowie . Z tym , że kładli oni wiąkszy nacisk na świadomość narodową chłopa . Według nich Chłopi mieli byą tą warstwą , która przywróci Polsce Niepodległość . Nawoływali by Chłopi wybierali chłopskich posłów do sejmu krajowego i parlamentu .

Pierwsze partie chłopskie powstały w Rzeszowie w 1895 - STRONNICTWO LUDOWE z Jakubem Bojką , Bolesławem Wysłouchym , Janem Stapińskim .

Na początku XX SL przyjął nazwą PSL , a później w 1913 doszło do rozłamu na PSL - Lewica i PSL - Piast ( W. Witos na czele ) .Natomiast Ruch ludowy w kongresówce rozwinął się dopiero po 1905 r.